Demokrasinin bir toplumda yerleşmesi, o toplumu oluşturan bireylerin sosyo-kültürel seviyesinin yüksek olması ve temelde iki değeri üstün değer olarak gerçekten benimseyebilmesine bağlı: Onur ve Vicdan. Onurlu olmak, onurlu davranmak, vicdanlı olmak, vicdanlı davranmak, bireyde adalet ve empati kültürünün gelişmiş olduğunu gösteren değerlerdir.
Demokrasi kimine göre en iyi yönetim sistemidir, kimine göre ise cahillerin çoğunlukta olduğu toplumlarda amaç olarak değil araç olarak kullanılarak totaliter yönetimler doğurması nedeniyle sakıncalıdır. Demokrasiyi anlayabilmek için en büyük filozoflardan Sokrates ile öğrencisi arasındaki diyaloğa bir göz atalım, demokrasinin ne olup olmadığını anlayalım.....! Bir gün Sokrates, yine talebeleriyle sohbet ederken, bir talebesi Sokrates'e şöyle bir soru sorar:
-"Eğer demokrasi çoğunluğun kararını kabul etmekse, adil olan da bu değil midir?
Mesela yüz kişinin oy kullandığı bir yerde, elli bir kişinin kararına mı uymak daha adil ve doğru olur, yoksa kırk dokuz kişinin kararına uymak mı?
Hem çok mümkündür ki, daha çok insanın daha az insandan yanılma ihtimali daha azdır. Şu halde sizin demokrasiye karşı çıkmanız doğru olmadığı gibi haklı da sayılmaz."
Bunun üzerine Sokrates, her zaman olduğu gibi, soru cevap yöntemini kullanarak o talebeye önce sorar:
-"Bize söyler misin; bilge olmak mı daha zordur? yoksa cahil olmak mı daha zordur? "
Talebe:
-"Elbette ve hiç şüphesiz, bilge olmak daha zordur.
Bilge olmak için, çok okumak, araştırmak ve yorulmak gerekirken, cahil olmak için bir şey yapmaya gerek yoktur."
Sokrates:
-"Peki o halde bize yine söyler misin; toplumlarda cahil insanların sayısı mı çok olur? yoksa bilge insanların sayısı mı çok olur? "
Talebe:
-"Elbette ve hiç şüphesiz ki, cahil insanların sayısı fazla olur."
Sokrates:
-"Peki, bize yine söyler misin; bir gemide yüz yolcu bulunsa, geminin nerde, nasıl hangi yönde yelken açması gerektiğini, kaptan mı daha iyi bilir, yoksa o yüz yolcu mu?"
Talebe:
-"Eğer yolcular içinde Denizcilik bilgisi olan yoksa pek tabi en iyi bilen kaptandır."
Sokrates:
-"Peki o halde diyebilir miyiz ki herkes, her konuda karar veremez .
Herkes bildiği yerde konuşmalı. Her iş ehline verilmeli..."
Talebe:
-"Pek tabi olması gereken budur."
Sokrates:
-"Peki, o halde, bize yine söyler misin; kimin hangi konuda bilgili olup olmadığını bilmeden, sadece çoğunluk oldukları için kararlarını doğru bulmak adil ve doğru olabilir mi ?
Hem sen de kabul ettin ki, bir toplumda cahillerin sayısı, bilgelerden hep daha çok olur."
Böylelikle, öğrencisine demokrasi hakkındaki düşüncelerini aktarmış olur.”
Görüldüğü gibi demokrasinin bir toplumda gelişebilmesi için, o toplumun sosyo-kültürel seviyesinin yüksek olması, toplumu oluşturan bireylerin onurlu, vicdanlı ve erdemli bireylerden oluşması ile mümkündür. Politik sistemin bu değerleri içselleştirmesi ile yönetsel amaca ulaşır. Aksi taktirde araç olarak kullanılarak totaliter yönetim tarzının topluma egemen olmasına sebebiyet verebilir.
Medeni toplumlarda demokrasi araç değil amaçtır, birilerinin irademizi hiçe sayarak totaliterleşmesine müsaade etmeyelim. Unutmayalım ki, Hitlerde demokrasi ile seçilmişti ve insanlığa verdiği zarar bütün dünyaca çok iyi bilinmektedir.