Aydın’ın gelişmesi

Metin Aydın

27.12.2022 - 09:00 Yayınlanma

27.12.2022 - 09:17 Güncelleme

8 Paylaşım

Aydın ülkenin en gelişmiş yörelerinden birisi olan Ege Bölgesinde yer almaktadır.
Denizli’deki tekstil, Muğla’daki enerji üretimi, Aydın’daki madencilik sektörleri bu bölgeyi ülke içinde bazı sanayi sektörlerinde ikinci, bazılarında üçüncü derecede uzmanlaşmış konuma getirmektedir. Bölgede Aydın ve Muğla’nın turizm kimliği, baskın bir biçimde öne çıkmaktadır. Aydın ilinin sahip olduğu meyve, sebze ve bal üretimi üstünlüğü bölgenin tarımda uzmanlaşmış kimliğini biçimlendirmektedir. Bölgenin gelişmesinde sektörel uzmanlaşma kadar çeşitlilik de önem arzetmektedir. Görece gelişmiş bir il olmasına; tarım, sanayi ve turizm potansiyellerine dayanan güçlü kimliğine karşın Aydın, nüfus dinamikleri bağlamında, alarm sinyalleri vermekte, nüfus giderek yaşlanmaktadır. Akarsular, bir bölgenin gelişmesinde her zaman yaşamsal önem taşımıştır. Günümüzde bölgeler arası rekabet güçlendikçe, akarsu bölgeleri bu rekabette çok daha avantajlı konuma geçmektedir. Akarsu havzalarında sürdürülebilirliğe özen gösterilmesi ve bu amaçla stratejiler geliştirilmesi, bölgenin kalkınması için büyük fırsatların doğmasına ortam hazırlar. Menderes nehri Aydın ili için her açıdan yaşamsal önem taşımaktadır.
Böyle bir akarsuyun, böyle verimli ve her yönden zengin bir havzanın varlığı, bu bölgenin kalkınma sürecindeki en güçlü yanıdır. Ne var ki, Aydın ili içindeki farklı alt bölgeler arasında coğrafi bir bağ olan Menderes nehri havzası kirletilmektedir. Bu durum, bölgenin sürdürülebilir gelişmesi için çok ciddi bir tehdittir. Aydın ili tarımsal ürünleri ve turizm olanaklarıyla dünya pazarında yarışma potansiyeline sahiptir. Ama endüstriyel ve kentsel atıksuların, jeotermal akışkanların, zeytin karasuyunun ve zirai ilaçların Menderes nehrinde yarattığı kirlilik, Aydın ilinin sağlıklı tarımsal ürünleriyle ve turizm kalitesiyle bir marka olma olasılığını zayıflatmaktadır. O nedenle kirlenme meselesi, gelişme fırsatlarının değerlendirilmesinin önünü kapatan ekonomik bir sorun olarak öncelikle ele alınmalıdır. Gerek küresel rekabet avantajlarını kaybetmemek ve doğru değerlendirmek amacıyla, gerekse bölgedeki değerlerin ve varlıkların gelecek kuşaklar için sürdürülmesi amacıyla şu temel ilkelerin her türlü yatırım ve planlama kararında benimsenmesi önemlidir: Atık ve kirliliğin en alt düzeye indirilmesi; Eşsiz doğal ve kültürel varlıklarının zarar görmesinden kaçınmak; Bölgenin orman ve tarım alanlarının korunması; Biyolojik çeşitliliğin korunması; Su kaynaklarının korunması; Canlıların yaşama alanlarının sürekliliğinin sağlanması. Aydın’ın gelişmesi açısından Menderes Havzası, ayrı bir önemle ele alınması gereken bir konudur. Menderes Nehri, tarih boyunca Aydın bölgesinin ekonomik, ekolojik ve toplumsal biçimlenmesinde kilit rol oynamıştır.
Menderes Nehri’nin ildeki önemi ve bu ırmağı besleyen çok sayıda küçük havzanın varlığı Aydın’da akarsu havzaları için özel gelişme stratejileri ve mekânsal stratejiler hazırlanmasını gerektirmektedir. Bölgesel gelişme, ekonominin yanı sıra toplumsal ve kültürel alanlarda da yapısal değişmeleri ifade eden bütüncül bir kavramdır. Bu çerçevede Aydın ili için toplumsal ve ekonomik gelişmenin öncelikleri olarak şu konular öne çıkmaktadır: Bölgedeki insan kapasitesinin geliştirilmesi için farklı düzeylerde eğitim programları hazırlanması; bölgedeki içsel potansiyelin ekonomik olarak etkinleştirilmesi; girişimcilik ve iş yönetimi becerilerinin kazandırılması; kurumsal yapılanma, eğitim ve rehberlik hizmetleri; bölgeye yüksek nitelikli işgücünü çekmek için stratejiler üretilmesi; yaşam kalitesinin yükseltilmesi; bölgenin özelliklerine uygun sektörlerin belirlenmesi; çevre dostu, yüksek teknolojili sektörlere ağırlık verilmesi; sektörel çeşitlenmenin sağlanması; bölge içinde yatay ve dikey tamlaşmanın sağlanması; o bölge içinde üretilen katma değerin arttırılması.
Tüm bu konular Aydın ilinin gelişme eksenlerini oluşturmaktadır. Bölgedeki sektörler için stratejiler ve eylem planlarına ayrı ayrı bakacak olursak.
Aydın’da turizm sektöründe özellikle Kuşadası ve Didim’de, ülkenin diğer bölgelerine göre bir uzmanlaşma ve yığılma vardır. Yöreye gelen ziyaretçilerin önemli bölümü, deniz-kum-güneş için gelmekte, bölgenin olağanüstü kültür mirası, çok özel doğal zenginlikleri yeterince değerlendirilememektedir.
O nedenle bölgenin gelişmesi için turizm sektörü içinde çeşitlenme arayışına gidilmeli, çevre dostu ve alternatif turizm türleri desteklenmeli, birbirini tamamlayan turizm çeşitleri arasında bağlantı kurulmalıdır. Aydın’da tarımsal ürün paleti geniş ve üretim potansiyeli yüksek olmasına rağmen, gıda ürünleri ve içecek imalatı sektöründe hiç uzmanlaşma olmaması nedeniyle tarımsal ürünlerin hiç işlenmeden bölge dışına satılması, bu potansiyelin yeterince değerlendirilmediğini göstermektedir. Tarımdaki çabaların yanı sıra sanayi sektöründe de tarıma dayalı ve çevre dostu yatırım politikaları izlenerek bölgenin hem yarışmacı olması hem de uzmanlık avantajını ve kimliğini koruması sağlanmalıdır. Aydın ili Ege Bölgesi içinde madencilik ve taş ocakçılığı sektöründe yoğunlaştığı bir bölgede yer almasına rağmen, Aydın’ın bölgede madencilik konusunda sanayiisi gelişmiş iller ile işbirliği içinde olmaması, bölgedeki doğal kaynakların işlenmeden bölge dışına aktarılması nedeniyle ciddi katma değer kaybına uğramasına sebep olmaktadır. Aydın Türkiye’de pamuk üretiminde ön planda olmasına rağmen, Denizli’deki tekstil sektörüyle yeterince bütünleşme sağlanmamış olması, tarım-sanayi bağının güçlü olmaması, sanayi işletmelerinin genellikle küçük olması, Aydın sanayisinin yarışmacı bir nitelik kazanmasını zorlaştırmaktadır. Bölgeye uygun sektörlerin çekilmesi için projeler üretilmeli, yörenin potansiyellerine uygun bir bölgesel mekân organizasyonuna gidilmeli, bölgenin sahip olduğu konum ve nitelikli insan gücü özellikleri açısından OSB'lerden birinin "teknoloji geliştirme merkezine” dönüştürülmesi bölgenin kalkınması açısından öncelikli bir strateji olmalıdır. Aydın’da ilmi teknik personel artış hızı ülkenin çok üstündedir.
Yetişmiş işgücünün varlığı; bozulmamış doğal güzellikler, kaliteli yaşam koşullarının mevcut düzeyi; liman ve havayollarına yakınlık ve üniversitenin varlığı da bölgenin çekici özellikleridir. Yapılı çevre kalitesinin özellikle turizm baskısı altındaki kentlerde bozulma eğilimi ve kırsal yerleşmelerdeki yetersizliği, bölgenin çekici potansiyelinin kullanılmasının önündeki engellerdir.
Bir bölgede nitelikli işgücünün bulunması, yüksek teknolojili ve çevre dostu yatırımları çeken bir etmen olmaktadır. Bu açıdan stratejiler üretilirken, bölgedeki örgün ve yaygın eğitim olanakları teknolojideki güncel gelişmeler doğrultusunda değerlendirilmelidir. Günümüzde, bölgesel gelişme politikaları ve stratejiler tartışılırken sürdürülebilirlik, yenilikçilik, verimlilik, yarışmacılık ve işbirlikleri gibi kavramlar öne çıkmaktadır. Aydın’daki mevcut işbirliği potansiyelinin akılcı ve gerçekçi bir yaklaşımla değerlendirilmesi; merkezlerin ve alt bölgelerin seçilmesinde bu değerlendirme üzerinden gidilmesi daha tatminkâr sonuçlar verecektir. Bölgesel gelişme eksenleri ve planlama yaklaşımları doğrultusunda, bölgesel gelişme sürecinde yapılacak işler adım adım planlanmalı, üretilecek tüm politikalara ve tüm planlama çalışmalarına kaynak oluşturmak üzere bir bilgi bankası kurulmalı, yol haritası oluşturulmalıdır. Bu bölgedeki sürdürülebilir gelişmenin omurgası katılımcı bir süreç sonucunda kararlaştırılmalıdır. Aydın ilinin fiziki mekân özellikleriyle sektörel yapısı ve yerleşmeler arası ilişki ağları bir arada değerlendirilmelidir.
İl bütünü için tek bir mekânsal strateji belirlemek yerine, kendi içinde bütünlüğü olan alt bölgeleri saptayıp bu alt bölgelerin her birisi için uygun farklı stratejiler üretmek daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Bölgenin hâkim yerleşme karakteri kırsaldır. Aydın ilinde, Menderes havzasının coğrafyası çağdaş tarım anlayışının gelişmesi için verimli bir zemin sunmaktadır. Bu coğrafya kırın kentsel hizmetlerden yararlanmasını kolaylaştıran bir ulaşım sistemine olanak sunmaktadır. Günümüzde bölgesel gelişmenin ana amaçlarından biri kırsal ve kentsel yaşamlar arasında buluşma noktaları yaratmaktır. Bu bağlamda kırsal yerleşmeler ile kentsel odaklar arasındaki ulaşımın kalitesi yükseltilmeli ve farklı ulaşım biçimleriyle erişim olanakları artırılmalıdır. Kırsal canlılık ve kalkınma için; sürdürülebilir tarım ve sürdürülebilir kırsal yaşam modelleri geliştirilmeli; Aydın bölgesi organik tarım ile markalaşmış tarımsal inovasyon bölgesi olarak yapılandırılmalı; kırsal yerleşmelerde bilgi teknolojileri ve iletişim teknolojileri yatırımları teşvik edilmeli; Aydın’ın kırsal alandaki güzellikleri ve potansiyelleri "yeniden keşfedilmeli" ve değerlendirilmelidir. Bölgesel gelişmenin temel ilke ve amaçları belirlendikten sonra yol haritasında; bilgi alt yapısı kurulmalı, sosyal ve teknik alt yapı geliştirilmeli, sermaye birikimi ve doğrudan yatırım sağlanmalı, bölgenin teknoloji ve bilgi düzeyi arttırılmalı, çevre korunmalı ve geliştirilmelidir.

Önceki Sonraki