Son iki yıllık süre içinde Aydın kamuoyunun en çok konuştuğu konu, Kızılcaköy’de jeotermal santral (JES) yapılıp yapılmayacağı, JES’e karşı mücadele eden Kızılcaköy’lü kadınlarının çadır kurması ve onsekiz aydır devam ettirdiği direnişidir.

Kızılcaköy’de yapılması düşünülen JES’in yer aldığı Çiftlik sahasını önemli kılan, Aydın'ın Efeler kent merkezine yakın olmasıdır. Diğer önemli konu ise 2011 yılında Aydın İl Özel İdaresinin, Aydın halkının parasıyla bu sahanın kentsel ısıtma ve seracılık için kullanılması amacıyla ihaleye girmesi ve kazanmasıdır.
2014'te Aydın'ın büyükşehir olması sürecinde İl Genel Meclisi ve İl Özel İdaresi kapatılınca, idarenin bünyesindeki malların paylaşımı sürecinde bu saha valilik tarafından AYTER A.Ş.'ye devredildi.

Sayın Özlem Çerçioğlu bu yer ile ilgili olarak 29 Ocak 2014 tarihinde “Özel İdare’nin Çiftlik Jeotermal Sahası’nı sattırmadık. Aydın’lıların da enerjiye ihtiyacı var. Çiftlik sahası Büyükşehir Belediyesi’nin olmalı. Çiftlik sahasından Çine, Karpuzlu, Bozdoğan, Koçarlı, Karacasu’ya kadar tüm kenti ısıtacağız. Her konut 15 TL’ye ısınacak, hava kirliliği bitecek. Aydın jeotermalle uçacak. Aydın’ın kurtuluşu, Aydın’ı uçuracak proje budur” şeklinde beyanda bulunmuştu.

01.03.2018 tarihinde Aydın Valiliği tarafından JES kurulum amaçlı ihale gerçekleştirilen “Çiftlik alanı” ile ilgili olarak Aydın Büyükşehir Belediye Başkanı Özlem Çerçioğlu hak iddiasında bulunarak, sahanın kendilerine devredilmesi gerektiğini ifade etmişti. Bu süreçte Aydın Valiliği açtığı ihalede Aydın Büyükşehir Belediyesinin, belediye şirketlerinin ve belediye ortaklı şirketlerin ihaleye girmesini yasakladı. Fakat bu olayda ilginç olan, Aydın halkının parası ile satın alınan bu sahayı, Aydın halkının oyu ile seçilen ve Aydın halkına bu sahanın konut ısıtılmasında kullanılacağı konusunda söz veren Aydın Büyükşehir Belediyesinin Valiliğin açtığı adrese teslim ihalenin iptali için dava açmamış ve itiraz etmemiş olması, tüm bu sürece ne adına olduğunu bilemediğimiz suskun kalmasıdır.

Aydın’da JES’lerin çevreye verdiği zararları sağır sultan duydu fakat ne yazık ki Aydın Büyükşehir Belediyesi ile İlçe Belediyeleri duymadı, görmedi ve bu konuda gereğini yapmadı, yapmıyor. Yapmama gerekçeleri ise bu konu ile ilgili kendilerinin yasal görevlerinin olmadığını sürekli öne sürmekteler. Peki kanunlara göre Büyükşehir ve İlçe Belediyelerinin çevre, halk sağlığı konusundaki görevleri nelerdir?

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu Madde 7-i; Çevrenin, tarım alanlarının ve su havzalarının korunmasını sağlamak; gayrisıhhî işyerlerini, halk sağlığına ve çevreye etkisi olan diğer işyerlerini kentin belirli yerlerinde toplamak; bunların çevre kirliliğine meydan vermeyecek tedbirler almak; büyükşehir katı atık yönetim plânını yapmak, yaptırmak; atıkların depolanması ve bertaraf edilmesine ilişkin hizmetleri yerine getirmek, bu amaçla tesisler kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek; sanayi ve tıbbî atıklara ilişkin hizmetleri yürütmek, bunun için gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek; gerekli düzenlemeleri yapmak.
5393 sayılı Belediye Kanununa göre Belediyenin görev ve sorumlulukları;
Madde 14-a) İmar, su ve kanalizasyon, çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık hizmetleri;
Madde15-l) Gayrisıhhî müesseseleri ruhsatlandırmak ve denetlemek.
Jeotermal santraller 2’ci derece gayrisıhhi müesseseler arasında yer almaktadır.
Büyükşehir ve İlçe Belediyelerinin bizim JES’ler konusunda her hangi bir görevimiz yok söylemleri sürerken 16.12.2019 tarihinde Aydın Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü sayfasında Kızılcaköy’de yapılması düşünülen JES konusunda bir duyuru yapıldı. Santral alanı Efeler ilçesi, Kızılcaköy Mahallesi 1569 ve 1570 parsellerde olmak üzere toplam 41.800 m2’dir. Söz konusu parsellerin tamamı tarım arazisi olup, tapudaki kayıtta incir bahçesi olarak gözükmekte ancak mevcut durumda meyve ağaçları bulunmaktadır. Sarı Zeybek JES’i Gerenkova mahallesine 850 metre, Dereağzı mahallesine 900 metre, Kızılcaköy mahallesine 1700 metre uzaklıkta kurulacak. Yine Sarı Zeybek JES’ine 2500 metre mesafede Aydın Büyükşehir Belediyesinin mülkü olan ve Aydın kentinin içme suyunu sağlayan İkizdere Sulama Barajı vardır.

ÇED yönetmeliğinde jeotermal; yönetmeliğin Ek-I listesi 44 inci maddesinde “Jeotermal kaynağın çıkartılması ve kullanılması (Isıl kapasitesi 20 MWe ve üzeri)”, Ek-II listesi 43 üncü maddesinde ise “Jeotermal kaynağın çıkartılması ve kullanılması (Isıl gücü 5 MWe ve üzeri)”olarak belirtilmektedir. Bu yönetmeliğe göre Kızılcaköy’de kurulması düşünülen JES için ÇED Raporu hazırlanması gerekir. Hazırlanan her bir ÇED Raporu, faaliyetin yeri, türü ve özelliği dikkate alınarak Bakanlıkça kurulan “İnceleme Değerlendirme Komisyonu” tarafından incelenir ve rapor hakkında görüş oluşturulur. Bu komisyonda, Tarım Bak., Kültür ve Turizm Bak., DSİ, “İlgili Belediye” vb. gibi diğer kurum ve kuruluş temsilcileri de yer alır. Komisyon üyeleri öncelikle bağlı bulundukları kurum/kuruluşu mevzuatı çerçevesinde görüşlerini bildirir. Daha sonra teknik olarak yapılması gerekenleri belirtir. Bu çerçevede komisyon çalışmalarını tamamlayarak ÇED Raporu nihai haline getirilir.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’na göre 1/25000 ölçekli Aydın Kentsel Bölge Nazım İmar Planı ile üst ölçekli plan hazırlama Büyükşehir Belediyesinin görev kapsamına girmiştir. Bu göreve göre Aydın Büyükşehir Belediyesi Aydın’da nerenin yerleşim yeri-okul-hastane vs.olacağına, nerenin tarım arazisi-sulak alanlar olduğuna, nerenin sanayi vs. yeri olacağına, nerenin koruma altında olduğunu belirler ve karar verir.

“İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik”in 16. Maddesi uyarınca sağlık koruma bandı, inceleme kurulları tarafından tesislerin çevre ve toplum sağlığına yapacağı zararlı etkiler ve kirletici unsurlar dikkate alınarak belirlenmektedir. Proje kapsamında sondaj lokasyonları ve santral alanında yapılacak çalışmalar insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli unsurlar içermekte olup, bu hususta alınacak önlemler sıralanmıştır.

ÇED Raporunda yer alan tüm ilgiler doğrultusunda Aydın Büyükşehir ve Efeler Belediyesinin Kızılcaköy’de kurulması düşünülen Sarı Zeybek JES’i konusunda yaptığı yada yapmadığı görevlere bakacak olursak.

1)ÇED sürecinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığında kurulan İnceleme ve Değerlendirme Komisyonunda İlgili Belediyeler (Büyükşehir ve İlçe Belediyesi) yer alır denilmektedir. Yine ÇED raporunda Sarı Zeybek JES’in kurulacağı alanın sulu tarım arazisi olduğu, parsellerin tarım arazisi olduğu, tapuda incir bahçesi olarak kayıtlı olduğu, en yakın yerleşim yerine 850 mesafede, Aydın içme suyunu sağlayan İkizdere barajına 2500 metre mesafede olduğu belirtilmekte.
Şimdi burada Büyükşehir ve Efeler Belediyelerinin Aydın kamuoyuna açıklaması gereken cevap, yer aldıkları İnceleme Değerlendirme Komisyonunda kanunların kendilerine verdiği görevleri ne yönde kullanmışlardır? Kızılcaköy’de JES kurulumuna evet mi demişler, yoksa itiraz edip hayır mı demişlerdir?

2)Büyükşehir Belediyesi Kanununa göre 1/25000 İmar Nazım Planını Büyükşehir Belediyesi hazırlar. Şimdi burada Büyükşehir Belediyesinin cevaplaması gereken soru, ÇED Raporuna göre Kızılcaköy’de JES yapımına nihai kabul çıktığına göre nasıl sulu tarım arazilerinde-incir bahçesi içinde ve içme suyu barajı-yerleşim yeri yakınında JES yapımına izin verilmiştir? Bu izin Aydın halkı lehine mi, şirket lehine mi bir karardır? Büyükşehir Belediyesi kimim haklarını koruma konusunda görev yapmaktadır?

3)Jeotermaller 2’ci sınıf gayrisıhhi müesseseler olup, ilçelerde yer alan JES’ler için “İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatını ile İşyeri Kullanma Ruhsatlarını” İlçe Belediyeleri verir. Bu ruhsat verme koşullarına göre JES’lerin etrafında insan ve canlı sağlığını etkilemeyecek ölçüde Sağlık Koruma Bandı belirlenmesi ve olması gerekir. Şimdi burada Efeler Belediyesinin cevaplaması gereken soru, yerleşim yerlerine 850 metre mesafede çevre ve canlı sağlığına verdiği zararlar yapılan bilimsel çalışmalar ile onaylanmış ve sabit olan JES’lere nasıl izin verdiniz? Sizce JES’ler insan sağlığına zarar vermiyor mu? Havayı-suyu-toprağı-tarımsal ürünleri kirletmiyor mu?

4)ÇED, Yönetmeliğin Ek-I ve Ek-II listesinde adı geçen faaliyetlere uygulanır. Bu listelerdeki faaliyetlerden yapmak isteyenler hiçbir izin, ruhsat, onay almadan, inşaata başlamadan önce, daha proje aşamasında ÇED Yönetmeliği hükümlerine tabidirler. ÇED Yönetmeliğine tabi olup da inşaatına başlamış ya da uygulamaya geçen faaliyetlere, Proje Bedelinin %2 si oranında para cezası uygulanır. Tesis yıkılarak arazinin eski haline getirilmesi sağlanır.

Aydın Baro Yönetim Kurulunun açıklamasına göre Aydın’da şu an faaliyette bulunan 30 JES’ten 23 tanesinin İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı yok. Bu ruhsatsız JES’lerden 3 tanesi Efeler ilçesinde yer almaktadır. Şimdi burada Efeler Belediyesinin cevaplaması gereken soru, bu izinsiz çalışan JES’ler konusunda ne yapmayı düşünüyorsunuz? Kanunlar ve görevleriniz çok net ve açık. Bu kanun ve yetkilerinizi halk yönünde mi, JES’ler lehine mi kullanıyorsunuz? Kızılcaköy’de kurulması düşünülen JES için İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı verdiniz mi/vermeyi düşünüyor musunuz?

Aydın’da bugüne kadar yaşanılan süreç göstermiştir ki ne Büyükşehir Belediyesi nede İlçe Belediyeleri JES’ler konusunda kanunların kendilerine verdiği yetki ve görevleri yapmamışlar, sürekli halkı oyalama politikaları izlemişler, JES’lerin bugünlere gelmesinde ortaklık yapmışlardır. Aydın Belediyelerin zaman zaman JES’ler konusunda sarfettikleri sözler ise ne yazık ki “Tavşana Kaç, Tazıya Tut” uygulamasından ibaret olmuştur.