Cumhuriyette Devletçi Dönem (1930-1939) Dünya krizinin yarattığı ortam, yeni arayışları beraberinde getirdi. 1932 yılına kadar devlet müdahalesini içeren bir seri yasa ile devletin etkinliğinin arttığı bir dönem yaşandı. İthalat, ihracat ve spekülasyonları düzenleyici yasalar çıkarıldı. 1931-32’de hazırlığı yapılan Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı Mayıs 1934’te uygulamaya konuldu. Böylece devlet öncülüğünde sanayileşme, planlı biçimde gündeme geldi. Belli tesisler; Sovyet, ABD, Alman ve İngiliz heyetlerine ayrı ayrı incelemeler yaptırılarak kurulma kararları verilmiştir. Devletçilik, 1937’de Anayasa’ya da girdi. Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı zamanından önce basarı ile bitirildi. Sanayileşmede ciddi bir atılım sağlandı. İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı için 1936’da hazırlıklar başlanmış daha kapsamlı, ara mallarının üretimine ve ihracata yönelik bir planlama hazırlanmışsa da , İkinci Dünya Harbi’nin ayak sesleri yüzünden; 1938-1943 yıllan için öngörülen bu planın uygulanmasına geçilememiştir. Kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınması gibi gelişmeler dönemin kayda değer politik gelişmeleridir. Nüfus 11 milyondan 17 milyona, okuma-yazma oranı yüzde 20’ye, Demiryolu 4 bin km.den 7 bin km’ye çıkarken demir-çelik, çimento ve şeker fabrikalarını da kuran Türkiye, sanayileşmede ciddi bir hamle yapmıştır. NOT: 1930’da Nuri Kıllıgil silah üretmeye, 1935’te Nuri Demirağ uçak, Şakir Zümre tabanca yapmaya başladı. Bunlar özel sektörün öncü üretim tesisleri olmuştur. Kıt imkânlarla çok sayıda sanayi tesisi ve kamu altyapı kurumları kuruldu. Bunların başlıcaları; Sümerbank , Gemlik Suni İpek Fabrikası, Isparta Gülyağı Fabrikası, İzmit Kibrit Asidi Fabrikası, Zonguldak Seramik Fabrikası, Paşabahçe Şişe ve Cam, Çimento Fabrikası, Karabük Demir Çelik, İzmit Kâğıt ve Selüloz, Keçiborlu Kükürt, Bakırköy Pamuklu Dokuma, Kayseri Pamuklu Dokuma, Nazilli Pamuklu Dokuma, Malatya İplik ve Dokuma, Iğdır İplik, Bursa Merinos Kamgarn Mensucat Fabrikası, Kastamonu Kendir Sanayi Fabrikası’dır.Ayrıca İller Bankası, Türkiye Emlak Kredi Bankası, Denizbank, Devlet Ziraat işletmeleri Kurumu, Halk Bankası kurulmuş, Kırıkkale’de barut, tüfek ve top (MKEK) tesisi işletmeye açılmıştır. Uşak Şeker, Eskişehir ve Turhal şeker fabrikaları inşa edilmiştir..Buğday fiyatlarının hükümetçe desteklenmeye başlanmıştır.( buğday kanunu )Divriği Demir Madeni İşletmesi, Toprak Mahsulleri Ofisi ,Tekel Genel Müdürlüğü, PTT Genel Müdürlüğü ve Hava Yolları İşletmesi, Türkiye Şeker Fabrikaları Genel müdürlüğü, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Etibank – MTA ve Elektrik İşleri Etüt İdaresi,Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Taş kömürü işletmeleri ve Bakır işletmeleri devletleştirilmiştir. 1924-29 arasında GSMH ortalama yüzde 11, sanayi sektörü yüzde 8.5, tarım sektörü yüzde 16 oranında artış göstermiştir. 1933-39 yıllarında ortalama yüzde 9 büyüme oranı yakalanmıştır. Tarım yüzde 57.6 ve Sanayi yüzde 63 lük bir büyüme oranı yakalamıştır. Sonuç ve değerlendirme Genç Cumhuriyet’in kurucu kadroları başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere, iktisadi hayatın önemini kavramış, gerekli analizleri yapmış ve kararları vermişlerdir. Ancak gerek dönemin şartlarına baktığımızda ne ilk dönemi liberal dönem ne de ikinci dönemi tam devletçi dönem olarak değerlendirebiliyoruz. İki döneminde öncülüğünü yapan sektörler farklı olsa da bu ideolojik bir alt yapının ürünü olmamış, tamamen dönemin ve ülkemizin ihtiyaçları doğrultusunda verilen kararlar olmuşlardır. Yazımızın amacı, Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye’nin izlediği iktisadi politikaların, uygulanan sistemin kendine özgülüğü ve Osmanlıdan kalan mirasın kısa bir analizinin yapılmasıdır. Saygılarımla.